Vakbondsbestuurders over de relatie met werkgevers in de afbouw

De meest actuele kwestie is dezer dagen het door alle partijen goedgekeurde pensioenakkoord. Daar is veel over gezegd en geschreven en ook NOA steekt zijn mening niet onder stoelen of banken. Zijn jullie tevreden over het akkoord zoals dat er nu ligt?
Peter Roos: “Ik ben vooral blij dat er eindelijk een akkoord is. En ik ben blij dat er op een aantal thema’s waar wij op ingezet hebben ook resultaten geboekt zijn. Maar uiteraard is het een compromis en dat betekent dat je niet alles hebt binnengehaald wat je wilde. Maar per saldo slaat wat mij betreft de balans positief door en dat hebben onze leden ook gevonden.”
Roel van Dijk: “Ik sluit me bij die woorden aan.”

Zeker in de afbouw blijft het dossier ‘Zware Beroepen’ een heikel punt. Daarover is in dit akkoord nog steeds niets geregeld.
Peter Roos: “Ik ben blij dat we over dit specifieke onderdeel vanaf het begin samen hebben kunnen optrekken met de werkgevers. Dat we samen een onderzoek door het EIB hebben laten uitvoeren en dat twee jaar geleden samen in Den Haag gepresenteerd hebben. Dat heeft veel exposure gehad en heeft er vervolgens toe geleid dat het toch weer nadrukkelijker op de politieke agenda kwam. Daar hebben we als sector een goede rol in gespeeld.
Van Dijk: “Sterker nog. Toen wij de discussie destijds aanzwengelden kregen we te horen ‘we zijn nog niet zo ver’. Wij konden toen als afbouw laten zien: maar deze sector wel. Dat is een heel mooi proces geweest.”
Roos: “En dat er nog steeds niets geregeld is, klopt niet. Vroeger kon en mocht er niets geregeld worden voor mensen met een zwaar beroep. Nu zijn er wel degelijk mogelijkheden gecreëerd voor werkgevers en werknemers op sectorniveau om samen een oplossing te bedenken. Dat is winst. Natuurlijk, dat moet nog gebeuren, maar we zijn de eerste die dat op de agenda zullen zetten. De CAO loopt eind van dit jaar af en het moge duidelijk zijn dat dit één van de thema’s wordt: wat gaan wij in de afbouwsector voor onze mensen met zware beroepen regelen?”
Van Dijk: “Ik vind dat een mooie uitkomst van het pensioenakkoord. Dat je het per sector mag gaan invullen. Aan ons de taak om dat zo goed mogelijk te doen. Waar ik zo blij mee ben is dat er in de afbouw helemaal geen discussie over was en is tussen werkgevers en werknemers. We zijn het roerend eens. Goed, werkgevers waren niet altijd even blij als wij actie gingen voeren, maar we hebben altijd goed kunnen uitleggen dat actievoeren ons enige pressiemiddel is als praten niets oplevert.”

Waarschijnlijk komen werkgevers en werknemers in de afbouw hier wel uit. Maar lastiger wordt het wie de rekening moet gaan betalen als mensen eerder kunnen stoppen met werken. 
Roos: “Ja, die discussie zal zeker gevoerd gaan worden. Daar kun je op wachten.”
Van Dijk: “Maar de rekening komt sowieso. Linksom of rechtsom. Want ook als je mensen wel langer laat doorwerken, krijg je op den duur de rekening gepresenteerd. Maar dan wegens uitval en verzuim. Of omdat je twee jaar loon moet doorbetalen bij ziekte.”

Er was ook verbazing over het feit dat een verplichte verzekering tegen arbeidsongeschiktheid (AOV) voor zzp’ers onderdeel is geworden van dit pensioenakkoord.
Roos: “Dit komt vooral uit de koker van PvdA en GroenLinks. Die zaten ook aan tafel en vonden dit een belangrijk thema. Weliswaar lijkt een AOV niet direct iets met pensioenen te maken te hebben, maar het is een breed akkoord. Ik vind het niet gek. Het gaat om de hele arbeidsmarkt en niet meer alleen om het nieuwe pensioencontract.”
Van Dijk: “Wij maken ons als bonden al langer sterk voor zo’n verplichte AOV. Want wij vinden dat er op arbeidsvoorwaarden geen concurrentie mag bestaan. Maar wat is er in de afgelopen jaren gebeurd? Zeker in de slechte tijden werden - vooral in de bouw - mensen eerst ontslagen en daarna weer als zzp’er ingehuurd. En die waren natuurlijk goedkoper, omdat ze geen pensioen opbouwen en zich niet verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Wij zijn dus heel blij dat daar een einde aan komt. Dat er meer gelijkheid komt. Want we komen echt uit een tijd van wild-west-taferelen. En in de huidige markt kunnen de uurtarieven gelukkig best wat omhoog, want anders worden de klussen simpelweg niet geklaard.”

Vanuit de samenleving klonk af en toe kritiek dat de vakbonden zo’n belangrijke stem in dit akkoord hebben, terwijl ze maar een heel klein deel van de werkende Nederlanders vertegenwoordigen. Hoe is de organisatiegraad in de afbouw?
Roos: “Best hoog. Veel hoger dan het landelijk gemiddelde in ieder geval. Dat geldt overigens voor de gehele bouw. Wat we wel zien is dat ons ledenbestand steeds ouder wordt. Deels omdat de instroom van jongeren in de bouw al jaren slecht is en deels omdat jongeren zich over de hele breedte niet meer verenigen. Dat is een maatschappelijke trend die zowel bij vakbonden, politieke partijen als omroepverenigingen speelt.”

Hoe denken jullie het tij te keren?
Roos: “Wij richten ons meer en meer op een adviserende rol: loopbaanadvisering en -ondersteuning. In de bouw zien we nog groeikansen in het uta-personeel en onder vrouwen bijvoorbeeld. Om ook in de toekomst relevant te blijven. Maar het zit ook in voorlichting. De kennis over wat vakbonden doen is schrikbarend laag. Daar gaan we mee aan de slag. Want een meerderheid van de mensen vindt dat vakbonden goed werk verrichten, maar de bereidheid om te betalen is er niet. Misschien dat dit pensioenakkoord ook helpt bij het zichtbaar maken van ons werk.”
Van Dijk: “Ik denk dat wij onze successen niet op de goede manier uitventen. We moeten nog beter laten zien wat we bereikt hebben.”

Zoals net al gezegd, de CAO Afbouw loopt aan het einde van dit jaar af. Wat worden volgens jullie belangrijke thema’s in de onderhandelingen? Zetten jullie - zoals de FNV afgelopen week in de media riep - vooral in op flinke loonstijgingen?
Van Dijk: “Niet alleen de FNV. Ook premier Rutte heeft dat geroepen. Dus we bevinden ons in goed gezelschap.”
Roos: “De onderhandelingen zullen niet eerder dan in het najaar beginnen. Maar net als de CNV zullen wij eerst aan onze leden vragen wat zij belangrijk vinden. Bovendien stelt het Ledenparlement van FNV jaarlijks een arbeidsvoorwaardenbeleid en daaruit zal een looneis volgen. Voor 2019 was die 5% en eind november weet ik die van 2020. Maar die zal waarschijnlijk ongeveer op hetzelfde niveau liggen, denk ik. Verder zal de regeling voor zware beroepen zeker een thema worden.”

Verwachten jullie harde en langdurige onderhandelingen?
Van Dijk: “Het zal hard op de inhoud gaan en zacht op de relatie. Zowel Peter als ik lopen al lang in deze sector mee en we kennen de mannen aan de andere kant van de tafel ondertussen ook heel goed. Bij de afgelopen twee cao’s zijn we er ook altijd uitgekomen, terwijl er toen best baanbrekende onderdelen in zaten. Ik noem de seniorendagen bijvoorbeeld. Of het afschaffen van het vakantiefonds.”
Roos: “Over de loonkosten zal best wat discussie ontstaan tijdens de onderhandelingen. Want ik denk wel dat we er wat bij gaan vragen. Verder hebben we een waarschuwing van het pensioenfonds gekregen dat er een premieverhoging zit aan te komen. De premiedekkingsgraad is namelijk te laag. De discussie zal dus vooral over financiën gaan denk ik. Maar vergeet niet dat wij in de crisistijd echt gezorgd hebben voor een hele forse lastenverlichting -  meer dan 10% - voor de bedrijven. Nu het dus weer wat beter gaat, mogen we daar best wat van terug zien. Dat moet ook kunnen, want als er in deze tijd een ondernemer is die zegt ‘ik kan dat allemaal niet betalen’, dan is het geen beste ondernemer.”
Van Dijk: “Ook het argument van sommigen dat ze door hoofdaannemers worden uitgeknepen gaat wat mij betreft niet op. Een goede ondernemer, die kwalitatief goed werk levert, wordt niet uitgeknepen.”

Wat vinden jullie van het feit dat een aantal grote bedrijven, maar soms ook bedrijfstakken, een cao afsluiten zonder de grote bonden?
Roos: “Een zorgelijke ontwikkeling natuurlijk. Maar in de afbouw ben ik daar niet zo bang voor. Ten eerste zijn er geen hele grote bedrijven in de sector. Ten tweede heeft NOA een hoge representativiteitsgraad. Ofwel, als wij er met NOA uitkomen, geldt de CAO voor de hele sector. Natuurlijk mogen bedrijven altijd van de CAO afwijken, als het maar betere afspraken zijn. Verder hebben we al decennia een goede relatie met de werkgevers. Dus ik ben er niet bang voor. Al weet ik natuurlijk niet hoe het straks met een nieuw bestuur zal gaan.”
Van Dijk: “Daar komt bij dat Peter en ik voor rede vatbaar zijn. Zelf kom ik uit de bouw, dus ik ken het klappen van de zweep. We zijn altijd benaderbaar en bevraagbaar. Het zou me bijzonder tegenvallen als NOA de grote bonden buitenspel zou zetten.”

Hoe kijken jullie naar de toekomst van de afbouwsector? Hoe zal de branche zich ontwikkelen denken jullie?
Roos: “Het tekort aan mensen zal de sector nog wel even parten blijven spelen. Ondanks de initiatieven die er genomen zijn om de instroom te bevorderen. Maar de komende vijf jaar verwacht ik wel dat er meer dan voldoende werk zal zijn. Prima dus dat er vakmensen uit het buitenland worden aangetrokken. Zolang er niet geconcurreerd wordt op arbeidsvoorwaarden en ze niemand verdringen, zijn die mensen wat ons betreft van harte welkom. De afbouw blijft toch ook een wat conservatieve sector. In de zin van dat er niet heel veel innovatie is. Dat heeft ook te maken met de schaal: veel kleine bedrijfjes en dan is er weinig kapitaal voorhanden voor innovaties.”
Van Dijk: “Eigenlijk is de laatste echte innovatie in de afbouw het elektrisch reien van cementdekvloeren. Ook toen trokken vakbonden en werkgevers overigens samen op om de arbeidsomstandigheden te verbeteren. Maar dat is al wel weer een poosje geleden.”
Roos: “Ik denk daarom dat het verstandig zou zijn als afbouwbedrijven zich iets meer verbreden en actiever worden op het gebied van verduurzaming. Dat gebeurt in de schildersbranche nu ook. Je ziet ook dat de grote bouwbedrijven steeds meer regiebedrijven worden en minder zelf doen. Dat biedt kansen. Maar op het gebied van technologie en innovatie kan het best spannend worden. Zeker ook omdat er in de traditionele nieuwbouw steeds minder te doen is voor afbouwbedrijven. Ik denk echt dat het gezocht moet worden in renovatie en verduurzaming.”
Van Dijk: “Ik heb toch ook wel hoop dat het aanhoudende tekort aan vakmensen innovaties zal stimuleren. Voor vakmensen blijft altijd werk, daar ben ik van overtuigd.”