Afbouwtrends die het onderwijs veranderen

“De veranderingen op de arbeidsmarkt gaan snel en hebben niet alleen gevolgen voor de context en de inhoud van de beroepen, maar ook voor het aantal beroepsbeoefenaars”, schrijft SBB in het laatste trendrapport. SBB wil beroeps- en praktijkopleidingen erop wijzen wat de ontwikkelingen betekenen voor het opleiden van vakmensen. 

Trend 1: Marktontschotting

Marktonschotting. Het blijkt een wat ambtelijke term voor de trend dat veel bedrijven allang niet meer voor één specialisme kiezen. Natuurlijk, ze zijn er nog wel, de pure stukadoors, vloerenleggers, natuursteenbewerkers, plafond- en wandmonteurs, maar zeker de wat grotere bedrijven kiezen steeds vaker voor het achtervoegsel ‘Totaalafbouw’. Niet zo gek ook, want opdrachtgevers werken nu eenmaal graag met zo weinig mogelijk onderaannemers. Dus als een bedrijf alles kan, krijgt dat al snel de voorkeur. Volgens SBB is het een trend om “over de sectoren heen te werken, buiten de eigen branche kijken. Niet langer is iemand alleen stukadoor, er is ook de mogelijkheid om de kozijnen te vervangen en het huis te isoleren.” De keuze voor nevenactiviteiten maakt een bedrijf ook minder kwetsbaar. Wanneer het in één activiteit minder gaat, kunnen de andere activiteiten het verlies deels opvangen. 

Volgens het SBB zal “de focus van de opleidingen in de afbouw gericht blijven op een specialisme. Maar daaromheen zal vaker aandacht besteed moeten worden aan vakken of keuzedelen die gaan over nevenactiviteiten.” Vakken dus waarin een ander aanverwant specialisme aan bod komt, maar ook waarin creativiteit in en rondom het werk wordt ontwikkeld en gestimuleerd. “Laat studenten actief nadenken over/meewerken aan alternatieve inkomstenbronnen voor het bedrijf waar ze werken.” Ook adviseert SBB meer aandacht voor marktbewerking, ondernemersvaardigheden en calculatie. En de ontwikkeling van soft skills en 21st century skills krijgen een steeds belangrijker rol.”

Trend 2: Prefab

Werk verschuift steeds verder naar de voorkant van het bouwproces. Juist in de ontwerpfase is winst te behalen om verwachtingen van klanten te managen. Maar ook om er zeker van te zijn dat de bouwelementen eenmaal op de bouwplaats zo goed mogelijk passen. Werk verschuift van de bouwplaats naar de fabriek. Dankzij BIM en prefab kan een gebouw steeds verfijnder worden ingevuld met alle relevante (detail) info voor het bouwproces. Voor afbouwbedrijven betekent dit een andere manier van werken om toch omzet te behouden. Dan gaat het om het kunnen invullen van een andere rol tijdens de montagebouw op de bouwplaats of een nieuwe rol bij de werkzaamheden in een bouwfabriek.

Van studenten wordt verwacht dat ze op plekken werken waar totaalinstallaties worden gefabriceerd, denkt SBB. Daar komt meer denkwerk aan te pas en het verantwoord en zelfstandig kunnen bedienen van machines, omdat veel processen automatisch verlopen. De rol van ICT binnen opleidingen moet dus groter en belangrijker worden waarbij verstand van het vakgebied gewenst is. ICT modules binnen de opleiding worden een vereiste om nog te kunnen concurreren met andere opleidingen.

Trend 3: Verduurzaming

Steeds vaker worden leveranciers en afvalverwerkers betrokken bij het bereiken van circulariteit in de bouwketen, bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van verf of pleister die duurzamer is in gebruik en beter recyclebaar is. Fabrikanten ontwikkelen alternatieve producten die een gebouw langer bescherming bieden tegen slijtage en weersinvloeden. Tegelijkertijd moeten die alternatieven minder belastend voor het milieu zijn. Daarnaast probeert men verspilling tegen te gaan en afval beter te scheiden voor verwerking.

Voor het onderwijs is het volgens SBB van belang om nieuwe duurzame technieken zo snel mogelijk in het lesprogramma op te nemen. “Daarnaast is het vertrouwd raken met bestaande bewezen duurzame modellen essentieel.” Meer materiaalkennis dus, en weten welke alternatieven er zijn die beter te recyclen of her te gebruiken zijn. En kennis van demonteren van bouwmaterialen wanneer vervanging nodig is. SBB adviseert de opleidingen om studenten projecten te laten uitvoeren op basis van echte vraagstukken uit het bedrijfsleven. 

Trend 4: Complexiteit

Niet alleen het werk zelf, maar ook de context wordt steeds complexer en klanten worden mondiger, stelt SBB. “Er is de toename van digitale hulpmiddelen, die zorgen voor meer verantwoordelijkheid op de werkvloer en meer hoofdwerk. Verder neemt het aantal buitenlandse werknemers in de bouw toe, waardoor communicatie moeilijker wordt.” Bij renovatieklussen vraagt omgevingsmanagement steeds meer aandacht: hoe beperk je de overlast? Het nadenken over hoe veiligheid op de werkplek in te vullen en te communiceren is, wordt vaker een verantwoordelijkheid van de vakmensen op de werkplaats. Ook afbouw wordt volgens SBB steeds meer het verlenen van een service of gebruiksgenot in plaats van het leveren van een product of het simpel uitvoeren van een klus.

Het complexer worden van het werk en de werkomgeving vraagt veel van studenten op vakopleidingen. Leren samenwerken is een voorwaarde om in een complexe context overeind te blijven. Niemand kan nog volledig alleen werken aan een opdracht. De ontwikkeling van soft skills krijgt daarom een steeds belangrijker rol. Volgens SBB moeten de opleidingen daarom investeren in omgevingsmanagement, omgangsvormen, veiligheidscommunicatie en klantvriendelijkheid.

En leidt u zelf ook jongeren op in uw bedrijf? Dan kunt u op deze trends inspelen en jonge vakmensen in de dop uitdagen hierover mee te denken. Het zal hun enthousiasme voor het vak aanwakkeren en de betrokkenheid bij uw bedrijf vergroten.